مقدمه:

           در زبان یونانی پروبیوتیک به معنی "برای زندگی" تعریف شده (فولر،گیبسون 2000  ) و  به عنوان مکمل غذایی میکروبی  است که اثرات سودمندی بر حیوان میزبان  از طریق  بهبود در  تعادل روده ای آنها دارد. امروزه  تقاضای مصرف کنندگان برای مواد غذایی با منشاء طبیعی و آلی پیوسته در حال افزایش است و به همین نسبت تقاضا برای فن آوری های نوین جهت بهبود عملکرد دام ها و در نهایت افزایش تولید ازطریق راهکارهای طبیعیوآلیرو به افزایش می باشد . یکی از این فنآوری های  نوین، کاربرد خوراک هایی با منشا زنده( باکتری های مفید) که موسوم به پرو بیوتیک بوده و دراصل به تغذيه مستقيم ميكروب زنده (DFM) اطلاق می گردد و اگرچه استفاده از  DFMدر پرورش دام در دهه گذشته دائما در حال رشد بوده، ولی در پرورش طیور موفقیت تجاری محدودی داشته  است و استفاده تجاری از آن نسبتا جدید می باشد. توجه به کاربردهای تجاری و تحقیقات گذشته در زمینه فن آوری DFMدر پرورش دام منجر به رسیدن به برخی پیش بینی ها در خصوص کاربرد های تجاری آتی  DFMدر طیور خواهد شد.

        با افزایش نگرانی در خصوص مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها، ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک های  درمانی در اروپا و وجود پتانسیل لازم برای اعلام ممنوعیت استفاده در ایالات متحده، تمایل به پیدا کردن جایگزینی برای آنتی بیوتیک ها در تولید طیور افزایش یافته است و اتحادیه اروپا استفاده از پروبیوتیک ها را به عنوان افزودنی غذایی در طیور برای مقاصد بهداشتی و ایمنی توصیه نموده و پروبیوتیک ها در طبقه بندی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)در طبقات خوراک های ایمن قرار دارد. پروبیوتیک های تجاری دردسترس شامل گونه هایی ازلاکتوباسیلهای اصلی، بایفیدیو باکتریوم، استرپتوکوکوس، باسیلوس، باکتروئیدز،پدیوکوکوس، لئوکونوستوک، پروپیونی باکتریوم وساکارومایوس وآسپرژیلوس اوریزا می باشد.

تاثیر پروبیوتیک ها بر عملکرد سیستم ایمنی:

             شواهد  زیادی وجود دارد که نشان می دهد عمل پروبیوتیک ها با تحریک سیستم ایمنی بدن میزبان صورت می گیرد. تنها مثال قابل قبولی که از محفاظت موثر میکروارگانیسم های زنده در برابرعوامل بیماری ارائه شده 'conceptNurmi' است، به موجب آن جوجه های  یک روزه محافظت بیشتری در برابر عوامل بیماری زای سالمونلا در زمان کنترل فلور پیچیده روده  نسبت به جوجه های مسن تر به دست می آورند.  

         اطلاعات گسترده ای از سیستم ایمنی بدن، اپیتلیوم روده و اثرمتقابل آنهاوجود دارد که با توجه به این اطلاعات،اثبات شده که تنش ها اثرات زیان باری بر سیستم ایمنی بدن و اپیتلیوم روده ایدارند و یکی از دلایل اصلی آن این است کهسیستم عصبی غدد درون ریز رابطه بسیار نزدیکی باپاسخ سیستم ایمنی بدن و اپیتلیال (سلول های پوششی) به استرس و تنش ها دارد.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            

          هافنار و اسپانهاک(1994) گزارش کرده اند که پروبیوتیک ها از دو طریق ایمنی جوجه ها را تحریک میکنند:

1-  فلور میکروبی حاصل از  پروبیوتیک ها به سراسر دیواره روده منتقل شده  و به مقدار محدودی تکثیر می یابد.

2-  آنتی ژن منتشر شده توسط ارگانیسم های مرده جذب و در نتیجه سیستم ایمنی بدن را تحریک می نماید.

          در حال حاضر اعتقاد بر این است که برخی روابط بین توانایی جابه جایی خصوصیت نژادی و توانایی ایمونو ژنیک وجود دارد. بهبود در سیستم ایمنی بدن ممکن است به سه روش مختلف صورت گیرد:

1- افزایش فعالیت ماکروفاژها و توانایی افزایش میکروارگانیسم فاگوسیتوز و یا ذرات کربن.

2- افزایش تولید آنتی بادی ها معمولا از رده های  lgGو lgMو اینترفرون (عامل ضد ویروسی غیراختصاصی).

3- افزایش آنتی بادی های موضعی در سطوح مخاطی مانند دیواره روده (معمولا LGA).

تاثیر در بهبود عملکرد و شاخص های تولید :

             برخی محققین بیان می دارندکه مکملهای پروبیوتیکی هیچ تاثیری بر روی عملکرد جوجه های گوشتی ندارد. در حالی که برخی دیگر اظهار نمودند پروبیوتیک ها دارای بیشترین تاثیر در افزایش  رشد بوده اند و رژیم های غذایی حاوی پروبیوتیک ها به طور قابل ملاحظه ای باعث بهبود قابلیت هضم، عملکرد رشد،  ضریب تبدیل غذایی، وزن بدن، کاهش بیماری های دستگاه گوارش ،افزایش ایمنی بدن و در نهایت بازده اقتصادی بیشتر می باشد.  

            با این حال تاثیر پروبیوتیک ها بر ضریب تبدیل غذایی موضوعی قابل بحث است و اگر چه در این خصوص اختلاف نظر وجود دارد ولی گزارشات بیشتری موید  تاثیر مثبت پروبیوتیک ها در ضریب تبدیل غذایی و دیگر شاخص های مثبت در پرورش طیور بوده است.  به تازگی، گزارش شده است کهافزایش دوز مصرف پروبیوتیک باعث ارتقاي رشد طیور از 0.5 تا 1.5 گرم به ازای هر 10 کیلوگرم غذای مصرفی می شود. اما فراتر از آن، الگوی رشد معکوس می شود. اثراتی که پروبیوتیک ها بر روی رشد، ضریب تبدیل غذایی یا تولید حیوانات مزرعه دارند، حتی در شرایط خاص، سازگاری کافی با در نظرگرفتن استفاده ازآنها خارج از ملاحظات اقتصادی ندارد، در یک دوره کوتاه زمانی، مطالعات بسیاری برای تایید  مفهوم پروبیوتیک ها به عنوان یک روش مناسب در پرورش طیور انجام شده است.

تاثیر برمکانیسم هضم و جذب :

             رشد باکتری های مفید، فرآیند تخمیر در انسان و در انواع جانوران را تسهیل می کند. تخمیربه عنوان یکی  از مفاهیم تغذیه ای در بیشتر حیوانات به شمار می رود؛اگرچه این خصوصیت شامل همه موجودات نیست. تخمیر در نشخوارکنندگان و تا حدی در غیرنشخوارکنندگان از اهمیت خاصی برخوردار است و مقدار قابل توجهی از انرژی میزبان را فراهم می کند.

               در چینه دان  مرغ مقدار کمی نشاسته توسط فرآیند تخمیر شکسته می شود. با این حال، این مقدار قابل توجه  نبوده و بقیه به کمک آنزیم های موجود در روده کوچک جوجه ها شکسته می شود. یکی از مهم ترین مفاهیم در خصوص تاثیر پروبیوتیک ها در گوارش و هضم جذب، فعالیت پری بیوتیک ها بوده که نقش اساسی در عملکرد پروبیوتیک ها دارند و مطالعه عملکرد و مکانیسم اثر پروبیوتیک ها کاملا وابسته به داشتن اطلاعات کاملی در خصوص عملکرد پری بیوتیک ها می باشد. ولذا طبق تعریف پری بیوتیک ها اجزاي خوراکی انتخابی تخمیر شده هستند که امکان تغییرات خاصی را در ترکیب و یا فعالیت فلور میکروبی دستگاه گوارش، سبب شده که منافع و سلامت حیوان میزبان را به همراه دارد (گیبسون2004). این جمله به این معناست که برخی ترکیبات غذایی در برابر هضم در دستگاه گوارش مقاوم بوده و در بخش های بالایی دستگاه گوارش (معده و روده) تجزیه و هیدرولیز نمی گردند؛ بنابراین به روده بزرگ می رسند یعنی جایی که فلور میکروبی (میکروبیوتا) در آنجا قرار گرفته است. ترکیبات دیگری از جمله موارد ذيلنیز می توانند براساس نوع ترکیب،  نوع اتصال گلیکوزیدی و وزن مولکولی خصوصیت پری بیوتیکی از خود نشان داده و در اختیار باکتری های مفید ساکن در روده بزرگ قرار بگیرند:

1-     نشاسته فراوان ترين اين تركيبات مي باشد.

2-     پلی ساکارید های غیر نشاسته ای (NSP) شامل پکتین، سلولز، همی سلولز،گوار و زایلان.

3-     قندها و الیگوساکاریدهایی همچون لاکتوز، لاکتولوز، رافینوز، استاکیوز وفروکتوالیگوساکاریدها (FOS)که از جذب داخل روده کوچک گریز نموده و توسط باکتری های کولون مورد متابولیسم قرار می گیرند.   

4-     گلیکو پروتئین های موسین که توسط سلول های گوبلت  در اپیتلیوم کولون تولید می شود.

5-     موکوپلی ساکارید های وابسته از قبیل کوندریوئیتین سولفات و هپارین.

6-     پروتئین ها و پپتید هایی که از جیره غذایی، ترشحات پانکراتیکیا لاشه باکتریایی نشات می گیرند. 

       الیگوساکاریدها هم که ترکیبات سه تا ده کربنه از کربوهیدرات ها هستند به دو گروه قابل هضم و غیر قابل هضم تقسیم می گردند؛ نوع غیر قابل هضم کربوهیدرات ها (NDOs) سبب تحریک رشد باکتری های مفید ساکن در کولون (پروبیوتیک ها) گشته و به عنوان پری بیوتیک عمل می کنند. ساکو(1999) سیزده طبقه(NDOs) به شرح اسامي ذيل، معرفی نمود که بایفیديوژنیک هستند و به رشد باکتری های بایفیدیو باکتریوم کمک می کنند:

      سيكلودكسترين ها، فروكتواليگوساكاريدها، گالاكتواليگوساكاريدها، جنتيواليگوساكاريدها، گليكوزين ساكارز، ايزومالتواليگو ساكاريدها، ايزومالتولوز(پالاتينوز)، لاكتوساكارز، لاكتولوز،  مالتواليگوساكاريدها، رافينوز، اليگوساكاريد هاي سويا (استاكيوز) و زايلواليگوساكاريدها.

     گونه های مختلف باکتریایی انواع مختلف از اسیدهای آلی را  تولید می کنند که تامین کننده انرژی مورد نیاز میزبان است. اسیدهای آلی از جمله اسید استیک، اسید بوتیریک، اسید پروپیونیک و غیره، باعث کاهش PHشده که آن هم به نوبه خود موجب کاهش فعالیت آنزیم در روده کوچک می شود که مطلوب نیست. برخی از باکتری ها برای تولید ویتامین هایی  مثل ویتامین کا و آ در رژیم های غذایی  دارای کمبود ویتامین، مفید می باشند.

           پروبیوتیک ها روی عملکرد فیزیولوژیکی دستگاه گوارش، هضم، جذب و دفع موثر می باشد.  برخی گزارش ها بیان گر این است که با استفاده از پروبیوتیک ها تکثیر توده سلول های روده کوچک در مقایسه با گروه شاهد افزایش می یابد.

تاثیر بر روند درمان بیماری ها:             

           پروبیوتیک ها یکی از رویکردهایی هستندکه پتانسیل لازم به منظور افزایش شانس در مقابله با گسترش و سرایت بیماری ها در طیور و آلودگی های بعدی در محصولات طیور را دارا می باشند. غذاهای پروبیوتیک برای قرن ها، به عنوان اجزای طبیعی خوراک ها مصرف می شوند. می توان گفت غذا عملکردهایی دارد که یک یا تعداد محدودی از عملکردهاي بدن را هدف قرار داده تا به  این طریق اثرات مثبت بر سلامتی داشته باشد؛  یا این که اثر فیزیولوژیک یا روانی فراتر از اثر سنتی تغذیه را دارا باشد.

         یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذارجهت رسیدن به اهداف مورد انتظار برای عملکرد غذاها، عملکرد دستگاه گوارش بوده و در این میان عو املی که کنترل زمان عبور، حركات روده،  و تحرک مخاط و نیز عواملی که تکثیر سلول های پوششی را تنظیم می کنند، از اهداف مورد انتظار عملکرد دستگاه گوارش است که با تعادل میکروفلورهای کولون (روده بزرگ) وکنترل مواد مغذی قابل دسترس زیستی (یون ها به طور خاص)، باعث تغییر فعالیت ایمنی دستگاه گوارش (معده و روده) شده و به فعالیت غدد درون ریز سیستم گوارش کمک می کند. در نهایت، برخی ازعملکردهای سیستمیک مانند هموستاز چربی نیز به طور غیر مستقیم توسط هضم یا تخمیر، مواد غذایی را تحت تاثیر قرارداده و نشان دهنده اهداف امیدوار کننده ای می باشند.

        سویه های مختلف باکتری های پروبیوتیک ممکن است اثرات متفاوتی بر اساس قابلیت های خاص و فعالیت های آنزیمی، حتی در درون یک گونه داشته باشند. لاکتوباسیل ها از جمله فلورطبیعی ساکن در چینه دان جوجه ها، معده موش ها و موش های صحرایی وقسمت انتهایی روده باریک در انسان می باشند. درچنینمکان هایی با سرعت عبور بالا، باکتری  باید به صورتی پایدار و محکم به سلول پوششی مخاط  بچسبد. بسیاری از کلنی های  باکتریایی به دیواره روده می چسبند ومانند پروبیوتیک عمل می کنندكه خود دلیلی برای عدم حرکت کلنی ها  در امتداد حرکات دودی دیواره روده می باشد. این اثر مانع بیماری زایی کلنی باکتریایی در امتداد دیواره روده شده و مانع ازگسترش بیماری می گردد. مطالعات فراوان  نشان داده اند كه پروبیوتیک ها  عوامل بیماری را مهار می کنند و اختلال در  میکروب های روده توسط آنتی بیوتیک ها  می تواند استعداد ابتلا به بیماری را افزایش دهد، اما افزودن پروبیوتیک ها مقاومت در برابر سرایت بیماری را افزایش می دهد. مکانیسم های ارائه شده برای مهار عوامل بیماری توسط میکروب های روده شامل : رقابت برای مواد مغذی، ایجاد عوارض و ترکیبات سمی (اسیدهای چرب فرار، pHپایین و باکتروسین ها )، رقابت برای  جایگاه های اتصال درسلول های پوششی روده و تحریک سیستم ایمنی بدن می باشد.

            امروزه  اثرات مفید پروبیوتیک ها در جلوگیری از بروز اثرات پاتوژن (بیماری زایی) عواملی چون سالمونلا بر کسی پوشیده نیست. پروبیوتیک ها به عنوان یک روش درمانی ماندگار در درمان بیماری های معدی روده ای مطرح می باشند ؛ در حالی که به کارگیری آنتی بیوتیک ها جهت تحریک رشد میکروفلورهای روده، منجر به کاهش مقاومت در برابر عوامل بیماری توسط برخی از باکتری ها می شود. زمینه تحقیق برای این مکانیسم نا مشخص، فراهم است. آنتی بیوتیک های درمانی نه تنها تاثیرمثبتي بر جمعیت میکروبی روده و فعالیت آن ندارند، بلکه بر سوخت و ساز بدن حیوان نيز موثر نمي باشد. استفاده از آنتی بیوتیک های درمانی، در میکر فلور بیماری زای روده باعث ایجاد مقاومت شده و میکروفلورهای مفید و موثردرفرآیند هضم تخریب می گردند. مکمل پروبیوتیک به جبران کمبودهای فلور روده و تعادل میکروبی روده  و افزایش مقاومت به عامل بیماری وکاهش بیماری کمک می کند.  

       آنتی بیوتیک های مورد استفاده به امید تاثیر بر تحریک رشد فلور ميكروبي روده، منجر به کاهش مقاومت به عامل بیماری توسط برخی باکتری ها می گردد. مکانیسم دقيق عمل پروبیوتیک ها هنوز ناشناخته مانده است و به رغم وجود فرضیه های متعدد، زمینه برای تحقیق فراهم است.

       اگر چه تعداد ارگانیسم های کشف شده ساکن در دستگاه گوارش که خاصیت پروبیوتیکی دارند اندک است، این فهرست درحال افزایش بوده و احتمالا ارگانیسم های بسیار بیشتری با این خصوصیت، همراه با تنوعی از مزایای مختلف کشف خواهد شد. ارگانیسم های افزودنی ممکن است در نهایت از طریق مهندسی ژنتیک توسعه یابند.

نتیجه گیری:

         با این که ارزیابی مکانیسم عمل  پروبیوتیک ها به دلیل عدم وجود شناخت کافی و کم بودن تعداد ارگانیسم های کشف شده و هم چنین نبود تجزیه و تحلیل آماری دقیق نسبت به مطالعات پیشین تا حدودی دشوار است ولیکن با بررسی اطلاعات و تحقیقات انجام گرفته موجود می توان به طور خلاصه موارد ذیل را در بیان اثرات سودمند پروبیوتیک ها بر شمرد:

1-کاهش در شدت، مدت زمان و خطر ابتلا به اسهال ویروسی و اسهال ناشی از حمل و نقل.

2-تحریک رشد و بهبود در ضریب تبدیل غذایی و بهبود در هضم و جذب.

3-تحریک و افزایش ایمنی بدن.

         پروبیوتیک ها  به عنوان ترکیباتی با منشا طبیعی که اثرات مفیدی در بهبود سلامت طیور و محصولات آنها دارند با افزایش تولید و سود آوری اقتصادی که در نتیجه کاهش  ابتلا به بیماری ها وکاهش استفاده از داروها به دنبال دارد نقش اصلی در آینده صنعت پرورش طیور و در نهایت سلامت جامعه ایفا خواهند نمود. اگرچه تعداد ارگانیسم های کشف شده ساکن در دستگاه گوارش با خاصیت پروبیوتیکی اندک است، این فهرست در حال افزایش بوده و احتمالا ارگانیسم های بیشتری با این خصوصیت، همراه با تنوعی از مزایای مختلف کشف خواهد شد و ممکن است در نهایت از طریق مهندسی ژنتیک توسعه یابند.

فهرست منابع منتخب:

1. جوادی، الف.  میرزایی، ح. و ابراهیمی،  ع.1388. مطالعه اثر پروبیوتیک ها در جیره غذایی طیور بر مخاطرات       

میکروبی گوشت مرغ.  انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز. شماره 1.  ص 377-382.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: